Listy do A - Koncentracja i pamięć u koni

Zamość, 04.03.2024

Droga Aniu,

dzisiaj chciałem poruszyć jak sądzę istotny temat. Czy w żywieniu koni poprzez zastosowanie odpowiednich mieszanek i składników można doprowadzić do:

1. stymulacji mózgu i zwiększenia zdolności do zapamiętywania?
2. podniesienia poziomu koncentracji, skupienia, uwagi?

Myślę, że ten temat jest o tyle istotny, bo wielu z nas uważa, że zapamiętywanie odbywa się poprzez cykliczne powtarzanie czynności. Szczególnie jeżeli chodzi o elementy końskiego treningu (np. ujeżdżenie). Dodatkowo – skupienie na wykonywanych elementach. Czy da się je podtrzymać długotrwale? Gdybyś mogła napisać o tym, jak działa koński mózg w obszarach zapamiętywania oraz koncentracji oraz jaki wpływ może mieć żywienie konia na te aspekty?

pozdrawiam,

Marcin

 

Lębork, 07.03.2024

Drogi Marcinie,

w ostatnim czasie, za sprawą dynamicznego rozwoju takiej dziedziny nauki jak kognitywistyka, otwierają się przed nami wrota do zrozumienia umysłowych procesów zwierząt. Badania nad funkcjonowaniem mózgu koni stają się coraz bardziej powszechne. Dzięki temu pogłębia się nasza wiedza na temat ich zdolności do skupienia uwagi, ich pamięci i koncentracji. W tym kontekście, temat roli diety na końskie skupienie uwagi, mózg, pamięć i koncentrację wydaje się niezwykle istotny. W niniejszym liście postaram się opisać znaczenie odpowiedniej diety mającej wpływ na zdrowy umysł naszych czterokopytnych podopiecznych.

W mózgu konia, w trakcie nauki zachodzi wiele zmian neurofizjologicznych takich jak zmiany w połączeniach między komórkami nerwowymi. Mechanizm określany plastycznością synaptyczną. W trakcie nabierania doświadczenia przez konia, czyli w trakcie nauki tworzą się nowe połączenia synaptyczne między neuronami, a dotychczas istniejące są wzmacniane lub osłabiane w zależności od doznawanych przez konia doświadczeń. Zmiany w połączeniach synaptycznych przekładają się w konsekwencji na naukę nowych umiejętności lub ich doskonalenie. Dodatkowo w trakcie nauczania powtarzane bodźce i doznania oraz zachowania prowadzą do cementowania określonych ścieżek neuronalnych w mózgu. To cementowanie jest istotne w generowaniu trwałych śladów pamięciowych.

Proces nauki w mózgu konia jest niezwykle złożony i obejmuje wiele różnych etapów, w których możemy wyróżnić:

1. Pobieranie informacji: proces nauki zaczyna się od momentu zebrania bodźców przez narządy zmysłów takich jak wzrok, słuch, smak, węch. Te informacje wędrują następnie do poszczególnych obszarów mózgu gdzie podlegają gruntownej analizie.
2. Przetwarzanie informacji: bodźce, które zostały przeanalizowane są przyrównywane do informacji, które już w pamięci istnieją.
3. Konsolidacja pamięci: informacje z pamięci krótkotrwałej przekształcane są w pamięć długotrwałą. Ten proces wymaga aktywności synaptycznej oraz zmian strukturalnych w neuronach.
4. Przypomnienie i wzmocnienie: niezbędne jest regularne przetwarzanie tego samego materiału. Dzięki temu mechanizmowi powstają trwałe ścieżki neuronowe i wzmocnienie połączeń synaptycznych.

Spośród ważnych neuroprzekaźników biorących udział w trakcie nauki można wyróżnić dwa hormony: dopaminę i oksytocynę.

Dopamina u koni odgrywa kluczową rolę w systemie nagród w mózgu. Okazuje się, że czynności, którym towarzyszy motywacja wewnętrzna są samonagradzające się i podczas wykonywania tych czynności poziomy dopaminy są najwyższe, zdecydowanie wyższe niż po spodziewanej nagrodzie.

Oksytocyna u koni wykazuje działanie przeciwstresowe oraz promuje więzi społeczne zarówno w stadzie, jak i pomiędzy koniem i trenerem. Zmniejsza poziom stresu, sprzyja lepszemu skupieniu uwagi i przyswajaniu informacji oraz pozwala utrzymać stabilny i zdrowy kontakt w trakcie pobudzenia układu nerwowego konia, dodatkowo sprzyja motywacji podczas wykonywanych zadań.

Oksytocyna pełni rolę nadzoru i reguluje wydzielanie dopaminy, pełni pierwszorzędną rolę w relacjach i treningu. To ona dopasowuje ilość uwalnianej dopaminy w odpowiedzi na bodźce społeczne (również treningowe) co ma diametralny wpływ na proces uczenia się, regulację motywacji wewnętrznej oraz przyjemności związanej z osiąganiem celów.

Oś mózgowo-jelitowa łącząca mózg z układem pokarmowym bierze udział w regulacji procesów poznawczych, nauki, koncentracji, neurobiologii, emocji i stanu psychicznego koni za pomocą rozmaitych mechanizmów. Dlatego właściwe żywienie zapewnia wszystkie niezbędne składniki odżywcze bezwarunkowo konieczne dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania mózgu. Spośród tych składników możemy wymienić między innymi antyoksydanty, witaminy z grupy B oraz kwasy tłuszczowe omega-3. Składniki te są niezbędne dla prawidłowego przebiegu procesów pamięciowych, myślenia oraz zdolności rozwiązywania problemów. Składniki odżywcze wpływają również bezpośrednio na neuroprzekaźniki oraz na plastyczność synaptyczną, co w konsekwencji przyczynia się do efektywnego przetwarzania informacji i tworzenia nowych połączeń między komórkami nerwowymi. Właściwa dieta utrzymuje miarowy poziom energii i sprzyja lepszej koncentracji. Prawidłowa dieta mająca diametralny wpływ na działanie osi mózgowo- jelitowej oddziałuje na neurobiologię poprzez normalizację wydzielania neuroprzekaźników, równowagę hormonalną i neurochemiczną. Zdrowa populacja mikroorganizmów zamieszkujących końskie jelita ma bezpośredni wpływ na ilość wydzielanej serotoniny czyli hormonu, który normalizuje nastrój i emocje. Właściwa końska dieta zawiera duży udział zróżnicowanego włókna roślinnego z przewagą włókna roślin jednoliściennych, właściwy poziom białka dostosowany indywidualnie do potrzeb i rasy konia oraz właściwy poziom cukrów i skrobi, również dostosowany indywidualnie do potrzeb danego wierzchowca. Właściwa dieta dostarcza wszystkich niezbędnych witamin i minerałów oraz kwasów tłuszczowych. Wszelkie odstępstwa od tego co dla danego konia optymalne w danym momencie życia będzie zaburzało mikrobiotę jelitową. Jej dysregulacja u koni będzie miała negatywny wpływ na właściwe wydzielanie hormonów i neuroprzekaźników co odbije się negatywnie na procesach nauki, skupieniu, koncentracji, przetwarzaniu informacji, percepcji i funkcjach poznawczych. Wiadomo, że konie ze zdrowym układem pokarmowym, dobrze działającą mikrobiotą przy dobrze prowadzonym treningu uczą się szybciej, są mniej płochliwe, mniej rozkojarzone, łatwiej przechodzą z pobudzenia do relaksacji, łatwiej je przekonać do wielu rzeczy, chętniej się angażują do współpracy z człowiekiem, są bardziej ufne.

Dieta sprzyjająca funkcjom poznawczym koni, ich zdolnościom do nauki i koncentracji skupia się przede wszystkim na właściwym odżywieniu mikrobioty jelitowej. Pożyteczne mikroorganizmy w jelitach konia produkują rozmaite neuroprzekaźniki takie jak dopaminę, serotoninę i GABA, czyli inaczej kwas gamma-aminomasłowy. Substancje te mają bezpośredni wpływ na komunikację pomiędzy komórkami nerwowymi, co przekłada się na nastrój, koncentrację oraz funkcje poznawcze. Różne stany zapalne zmniejszają neuroplastyczność mózgu, a zdrowa mikrobiota jelitowa może zniwelować te stany poprzez mechanizm produkcji metabolitów wpływających na układ odpornościowy. Poza tym pożyteczne mikroorganizmy zamieszkujące układ pokarmowy konia produkują samoistnie witaminy z grupy B, które są potrzebne dla prawidłowego przebiegu nauki. Dodatkowo dobre bakterie jelitowe regulują produkcję, uwalnianie i degradację neurotransmiterów co ma wpływ na przekazywanie sygnałów pomiędzy komórkami nerwowymi. Fantastyczną pożywką dla dobrych bakterii jelitowych są takie prebiotyki jak drożdże piwne, pektyny owocowe, śluzy roślinne (psyllium, siemię lniane), gumy roślinne na przykład guma akacjowa a z probiotyków żywe drożdże yea sacc oraz bakterie Enterococcus faecium.

Z innych substancji, które promują prawidłowy przebieg funkcji poznawczych możemy wymienić następujące:

• Cholina (witamina B4) u koni - organizm wykorzystuje ją do produkcji neuroprzekaźników takich jak acetylocholiny. Dzięki cholinie komórki nerwowe w mózgu mogą porozumiewać się ze sobą bez zakłóceń. Dodatkowo wykazuje działanie neuroprotekcyjne czyli chroni komórki nerwowe przed uszkodzeniami. Zwiększa również wydajność mózgu. Znajdziemy ją w lecytynie. Źródłem lecytyny dla koni są pestki słonecznika i śruta sojowa. W sprzedaży jest również dostępna czysta lecytyna słonecznikowa lub sojowa.
• Kwasy tłuszczowe omega 3 u koni (jako olej lniany a najlepiej rybny, młoda zielonka pastwiskowa, siano majowe, siano z drugiego pokosu) - wykazują szeroki i korzystny wpływ na mózg. Wchodzą w skład komórek nerwowych oraz umożliwiają szybsze przewodzenie impulsów, dodatkowo są zaangażowane w produkcję i uwalnianie neuroprzekaźników (dopaminy, serotoniny), które wpływają korzystnie na pracę układu nerwowego. W diecie konia bardzo ważna jest równowaga pomiędzy kwasami tłuszczowymi omega 3 a omega 6. Omega 6 jest również bardzo ważna dla organizmu ale jej nadmiar skutkuje nieprawidłowym tworzeniem sieci i aktywności neuronalnej. Kwas omega 3 wpływa korzystnie na pamięć roboczą i krótkotrwałą. Dodatkowo poprawia szybkość percepcyjną czyli szybkość przetwarzania informacji.
• Jednonienasycone kwasy tłuszczowe u koni takie jak oleinowy omega 9 dostępne na przykład w oleju z rokitnika lub w rzepakowym poprawiają funkcje poznawcze, w tym pamięć, koncentrację i zdolność uczenia się.
• Pestki dyni, słonecznika, siemię lniane, czarnuszka, ostropest plamisty, pestki winogron dla koni - zawarte w nich składniki posiadają właściwości przeciwzapalne, działają neuroprotekcyjnie i wzmacniają funkcje poznawcze.
• Polifenole u koni - poprawiają funkcje poznawcze i pamięć zwiększając przepływ krwi w mózgu, przez co jest lepiej dotleniony  i odżywiony. Przyczyniają się do wzrostu poziomu neurotrofin czyli cząsteczek, które pobudzają rozwój komórek nerwowych oraz naczyń krwionośnych w mózgu w tych częściach, które są odpowiedzialne za pamięć i uczenie się. Polifenole sprzyjają również tworzeniu się nowych połączeń pomiędzy neuronami co skutkuje poprawą sprawności mózgu, w tym procesów uczenia się. Znakomitym źródłem polifenoli dla koni są wytłoki winogronowe, zwłaszcza z ciemnych winogron oraz wytłoki jabłkowe.
• Owoce jagodowe bogate we flawonoidy dla koni (rokitnik, maliny, jeżyny, aronie, czarne porzeczki, winogrona, jabłka) poprawiają przepływ krwi w mózgu i wzmacniają komunikację pomiędzy neuronami. Usprawniają pamięć krótko- i długoterminową oraz przestrzenną. Poprawiają też sprawność psychomotoryczną.
• Odpowiednie nawodnienie i lizawka solna dla koni - 80% masy mózgu stanowi woda. Gdy koń jest odwodniony szwankuje mu pamięć i pojawia się zmęczenie.
• Rozmaryn dla koni - poprawia pamięć i uwagę.
• Kurkuma dla koni - zawierająca kurkuminę znacząco poprawia utrzymanie uwagi, wzmaga pamięć ale jednocześnie wzmacnia czujność co niekoniecznie jest korzystne u koni.
• Różeniec górski w diecie koni - zawiera salidrozyd, rozawinę i radiolinę wspomagające funkcjonowanie mózgu, w tym usprawniające pamięć, koncentrację i zdolność uczenia się. Konie wymagają zdecydowanie niższych dawek różeńca niż ludzie. Wyższe dawki zbyt mocno pobudzają u nich układ współczulny wzmagając czujność, uniemożliwiając odpowiednią relaksację, podobnie jak kurkumina.
• Witamina D dla koni - jej niedobór sprzyja występowaniu chorób neurodegeneracyjnych. Niskie wysycenie tą witaminą organizmu konia zmniejsza funkcje poznawcze.
• Witaminy z grupy B dla koni - a zwłaszcza witamina B12- jej brak sprzyja zaburzeniom neuropoznawczym. Dodatkowo razem z witaminą B6 i kwasem foliowym opóźnia starzenie się komórek nerwowych.
• Magnez dla koni - zbyt niski jego poziom lub zbyt wysoki zaburza pracę mózgu.
• Karotenoidy u koni -  zawarte w marchewce (beta-karoten i luteina)- łagodzą objawy związane ze zmianami starzeniowymi.

Najważniejszymi składnikami diety będzie optymalna podaż witaminy D, witamin z grupy B, kwasu omega 3 oraz magnezu. Do stosowania ziół należy podchodzić zdroworozsądkowo i nie stosować ich na potęgę.

Marcinie,

odpowiednia podaż konkretnych składników odżywczych, wchodząca w skład zbilansowanej diety ma ogromny wpływ na samopoczucie i zdolność koni do nauki. Mimo wszystko bardzo ważne jest również odpowiednie podejście treningowe zgodne z etologią gatunku konia. Całokształt tworzy podejście kompleksowe i przyczynia się do osiągnięcia najlepszych wyników. Zdrowa i zrównoważona dieta oraz odpowiedni trening wspierają zdrowie psychiczne i fizyczne wierzchowców, dostarczają im właściwej stymulacji poznawczej, budują solidne fundamenty dla skutecznego treningu i rozwoju potencjału...

                                                                                      Pozdrawiam Cię ciepło,

                                                                                                                    Ania